کد مطلب:211322 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:132
امام صادق و عبادت
عبادت در عرف اداء فرایض شریعت است كه به نماز و روزه و حج و غیره تعبیر شده و البته شرایطی دارد كه نیت قربت مبنای عبادت است.
این عبادت و بندگی فرع معرفت است یعنی هر قدر بنده معرفت بیشتری به معبود خود داشته باشد بهتر عبادت و بندگی او را می نماید و لذا در تفسیر ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون نوشته اند ای لیعرفون یعنی علت غائی عبادت بر مبانی معرفت نهاده شده و چون معرفت و
[ صفحه 127]
شناسائی در سایه علم و فضیلت دست می دهد و در میان بشر عالم تر و داناتری از ائمه معصومین سراغ نداریم باید گفت معرفت آنها بیشتر از همه بود و از كلمات امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام این حقیقت روشن می گردد كه فرمود ما عبدتك طمعا للجنه و لا خوفا للنار بل وجدتك مستحقا للعبادة فعبدتك.
یعنی تو را برای طمع بهشت یا ترس از دوزخ عبادت و بندگی نمی كنم بلكه چون تو را مستحق عبادت می دانم عبادت می كنم چه تو آفریننده تمام موجودات هستی و در خور عبادت و ستایش و در وقت دیگر اعلام كرد كه لو كشف الغطاء ما ازددت یقینا علم كشف مطلب است هر چه پرده ها برطرف شود علم بیشتر است.
حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام فرمود اگر پرده های عالم را بردارند بر یقین علی افزوده نخواهد شد زیرا او به تمام عوالم كون و فساد احاطه و سلطه و علم دارد و لذا جای شكی یا ابهام و جهلی باقی نیست تا گفته شود اگر پرده ها گشوده شود بر علم می افزاید علی بر همه ازمنه و امكنه و حقایق و اعیان ثابته احاطه و سلطه داشت.
او بود كه هر شب دو هزار ركعت نماز می خواند و پسرش سیدالشهداء نیز هر شب هزار ركعت نماز می خواند و فرزند او آنقدر نماز خواند كه زین العابدین و سجادش گفتند این خاندان همه در علم و عبادت كار را به جائی رسانیدند كه دست بشر بر آن نمی رسد - امام محمدباقر علیه السلام و امام جعفرصادق علیه السلام نیز از همین شجره طیبه و درخت علم و فضیلت بودند كه وقت خود را یا به علم سپری كرده اند یا به عبادت گذرانیده اند - و مدتی از شبانه روز را هم برای امرار معاش صرف كشاورزی و زراعت و رسیدگی به نخلستانها نموده اند.
علمای سیر و تواریخ درباره او می نویسند جعفر بن محمدالصادق قد اشتغل بالعباده عن طلب الریاسه امام ششم عبادت را بر طلب ریاست مقدم داشت و خلافت را رد كرد.
محمد بن طلحه شافعی می نویسد ذوعلوم جمه و عبادة موفره و اوراد متواصله دارای همه علوم و عبادت زیاد و اوراد و اذكار بسیار بود.
ابونعیم می نویسد: اقبل علی للعباده و الخضوع و اثر العزلة و الخشوع.
مالك بن انس می نویسد كان جعفر بن محمد لا یخلو من احدی ثلاث خصال اما صائما و اما قائما و اما ذاكرا یا در روزه بود یا در نماز بود یا ذكر خدا به لب داشت و به كارهای دیگر می پرداخت در هر حال از بزرگان عباد و اكابر زهاد نوشته اند - سالها با یك شتر خود با كمال
[ صفحه 128]
خضوع و خشوع به حج می رفت و آنقدر تلبیه می گفت كه صدایش قطع می شد آنها كه در حال احرام در حج او را دیده اند نوشته اند - مارات عین و لا سمعت اذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفرالصادق علما و عبادة و ورعا.
هیچ چشمی ندیده هیچ گوشی نشنیده و بر خاطر هیچ كس نگذشته مردی در علم و عبادت و ورع افضل از جعفر بن محمد باشد و همانطور كه گفتیم عبادت فرع علم است و چون جعفر بن محمد اعلم ناس بوده در عبادت هم اعبد خلق بوده چنانچه قرآن هم می فرماید انما یخشی الله من عبادة العلماء هر كس معرفتش به ساحت كبریائی واجب الوجود بیشتر باشد خشوعش بیشتر است - و امام صادق علیه السلام در این دو جبهه پیشوای علماء و عباد بود.
این ها عبادت بدنی بود كه با جسم خود در حال قیام و قعود بندگی كند عبادت روحی و عقلانی كه بسیار اهمیت دارد كه به عبادت فضلی گفته اند این است كه اوقات آدمی صرف علم و نشر معارف گردد كه نفوس را مستعد عبادت نماید و شكی نیست كه این عبادت اثرش بیشتر است و در درجه اول اهمیت است بلكه عبادت بدنی و جسمی مقدمه همین معرفت و علم به كبریائی و توحید ذات به امری است جل و علا - و شكی نیست كه در این عبادت هم كه متضمن حیات علمی است امام صادق علیه السلام بر همه بشر مقدم بوده چه بیش از نیم قرن وقت خود را صرف نشر علم و پرورش نفوس نموده و تعلیم و تربیت عقلانی او بود كه هنوز دنیا رهین آن است و روش پرورش او است كه ترجمان كلمات و الفاظ و اخلاق و عواطف و مكارم است و با این مشعل فروزان بود كه سیر جامعه بشر را از تاریكی به یك روشنائی بسیار جالب و جاذبی سوق داد و دلها را منور فرمود - و علم و فضیلت را گسترد و دلها را بیدار نموده افكار را روشن ساخت.
از خود آن حضرت از اجدادش نقل می كنند كه بهترین عبادت در شب قدر یعنی شبهای 23 - 21 - 19 ماه رمضان بحث علمی است و این افضل عبادات است زیرا عبادت هر قدر روی مبانی علم و معرفت باشد اثرش بیشتر است و لذا دو ركعت نماز عالم را با شصت سال نماز عابد زاهد خشك بی علم مساوی دانسته اند چنانچه در كتاب امام محمدباقر علیه السلام نوشتیم.
شكی نیست كه علم و عبادت برای درك حقایق عالم و مراتب كمال توحید است و عبادت بدون علم آن سرعت نیل به هدف را ندارد لذا عالم نمازش در سرعت احراز حقیقت در دو ركعت دو دقیقه مساوی است با شصت سال عبادت زاهد كه بدون معرفت عبادت كند و این خود
[ صفحه 129]
نكته قابل توجهی است كه از نظر خواص دور نیست.
امام جعفرصادق علیه السلام این حقایق را آموخت كه عبادت را با معرفت به جا آورید تا از حداقل عمر حداكثر نتیجه را بگیرید و خودش ترجمان این حقیقت روش پرورش مهذب و مكتب علمی خود بود.
ادعیه و اذكار و اوراد و نمازها و تربیت نفسانی كه از راه عبادت به اصحابش تعلیم فرمود بهترین شاهد دعوی است كه این امام مجدد علم و فضیلت همان شیوه پسندیده جدش را عمل می كرده و به شاگردانش نیز آموخته تا همه مسلمین مخصوصا طلاب علوم و دانش جویان بدانند كه علم و فضل در سایه صفات ذهن و پاكی خاطر دست می دهد و صفای ذهن هم مستلزم ریاضات شرعی است و ریاضت شرعی جز احكام دین نیست كه از آن به فروع دین تعبیر شده تمام روش پرورش سعادت و فوز و فلاح را باید در این فروع دین خلاصه كرد و ترجمان تمام ادعیه و اذكار و صلوة و تحیات گردید - هزارها حدیث در اذكار و صلوة و نماز و توسل و تمسك به آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم از این امام علیه السلام صادر شده كه مقام توجه و معرفت و عبودیت و بندگی او را می رساند و یا در خلال بیان تعلیم و تربیت امام ششم این احادیث را نقل می كنیم و كتاب زادالمعاد و مفاتیح و اقبال و مصباح و غیره شاهد گفتار است.
این عبادت و بندگی فرع معرفت است یعنی هر قدر بنده معرفت بیشتری به معبود خود داشته باشد بهتر عبادت و بندگی او را می نماید و لذا در تفسیر ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون نوشته اند ای لیعرفون یعنی علت غائی عبادت بر مبانی معرفت نهاده شده و چون معرفت و
[ صفحه 127]
شناسائی در سایه علم و فضیلت دست می دهد و در میان بشر عالم تر و داناتری از ائمه معصومین سراغ نداریم باید گفت معرفت آنها بیشتر از همه بود و از كلمات امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام این حقیقت روشن می گردد كه فرمود ما عبدتك طمعا للجنه و لا خوفا للنار بل وجدتك مستحقا للعبادة فعبدتك.
یعنی تو را برای طمع بهشت یا ترس از دوزخ عبادت و بندگی نمی كنم بلكه چون تو را مستحق عبادت می دانم عبادت می كنم چه تو آفریننده تمام موجودات هستی و در خور عبادت و ستایش و در وقت دیگر اعلام كرد كه لو كشف الغطاء ما ازددت یقینا علم كشف مطلب است هر چه پرده ها برطرف شود علم بیشتر است.
حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام فرمود اگر پرده های عالم را بردارند بر یقین علی افزوده نخواهد شد زیرا او به تمام عوالم كون و فساد احاطه و سلطه و علم دارد و لذا جای شكی یا ابهام و جهلی باقی نیست تا گفته شود اگر پرده ها گشوده شود بر علم می افزاید علی بر همه ازمنه و امكنه و حقایق و اعیان ثابته احاطه و سلطه داشت.
او بود كه هر شب دو هزار ركعت نماز می خواند و پسرش سیدالشهداء نیز هر شب هزار ركعت نماز می خواند و فرزند او آنقدر نماز خواند كه زین العابدین و سجادش گفتند این خاندان همه در علم و عبادت كار را به جائی رسانیدند كه دست بشر بر آن نمی رسد - امام محمدباقر علیه السلام و امام جعفرصادق علیه السلام نیز از همین شجره طیبه و درخت علم و فضیلت بودند كه وقت خود را یا به علم سپری كرده اند یا به عبادت گذرانیده اند - و مدتی از شبانه روز را هم برای امرار معاش صرف كشاورزی و زراعت و رسیدگی به نخلستانها نموده اند.
علمای سیر و تواریخ درباره او می نویسند جعفر بن محمدالصادق قد اشتغل بالعباده عن طلب الریاسه امام ششم عبادت را بر طلب ریاست مقدم داشت و خلافت را رد كرد.
محمد بن طلحه شافعی می نویسد ذوعلوم جمه و عبادة موفره و اوراد متواصله دارای همه علوم و عبادت زیاد و اوراد و اذكار بسیار بود.
ابونعیم می نویسد: اقبل علی للعباده و الخضوع و اثر العزلة و الخشوع.
مالك بن انس می نویسد كان جعفر بن محمد لا یخلو من احدی ثلاث خصال اما صائما و اما قائما و اما ذاكرا یا در روزه بود یا در نماز بود یا ذكر خدا به لب داشت و به كارهای دیگر می پرداخت در هر حال از بزرگان عباد و اكابر زهاد نوشته اند - سالها با یك شتر خود با كمال
[ صفحه 128]
خضوع و خشوع به حج می رفت و آنقدر تلبیه می گفت كه صدایش قطع می شد آنها كه در حال احرام در حج او را دیده اند نوشته اند - مارات عین و لا سمعت اذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفرالصادق علما و عبادة و ورعا.
هیچ چشمی ندیده هیچ گوشی نشنیده و بر خاطر هیچ كس نگذشته مردی در علم و عبادت و ورع افضل از جعفر بن محمد باشد و همانطور كه گفتیم عبادت فرع علم است و چون جعفر بن محمد اعلم ناس بوده در عبادت هم اعبد خلق بوده چنانچه قرآن هم می فرماید انما یخشی الله من عبادة العلماء هر كس معرفتش به ساحت كبریائی واجب الوجود بیشتر باشد خشوعش بیشتر است - و امام صادق علیه السلام در این دو جبهه پیشوای علماء و عباد بود.
این ها عبادت بدنی بود كه با جسم خود در حال قیام و قعود بندگی كند عبادت روحی و عقلانی كه بسیار اهمیت دارد كه به عبادت فضلی گفته اند این است كه اوقات آدمی صرف علم و نشر معارف گردد كه نفوس را مستعد عبادت نماید و شكی نیست كه این عبادت اثرش بیشتر است و در درجه اول اهمیت است بلكه عبادت بدنی و جسمی مقدمه همین معرفت و علم به كبریائی و توحید ذات به امری است جل و علا - و شكی نیست كه در این عبادت هم كه متضمن حیات علمی است امام صادق علیه السلام بر همه بشر مقدم بوده چه بیش از نیم قرن وقت خود را صرف نشر علم و پرورش نفوس نموده و تعلیم و تربیت عقلانی او بود كه هنوز دنیا رهین آن است و روش پرورش او است كه ترجمان كلمات و الفاظ و اخلاق و عواطف و مكارم است و با این مشعل فروزان بود كه سیر جامعه بشر را از تاریكی به یك روشنائی بسیار جالب و جاذبی سوق داد و دلها را منور فرمود - و علم و فضیلت را گسترد و دلها را بیدار نموده افكار را روشن ساخت.
از خود آن حضرت از اجدادش نقل می كنند كه بهترین عبادت در شب قدر یعنی شبهای 23 - 21 - 19 ماه رمضان بحث علمی است و این افضل عبادات است زیرا عبادت هر قدر روی مبانی علم و معرفت باشد اثرش بیشتر است و لذا دو ركعت نماز عالم را با شصت سال نماز عابد زاهد خشك بی علم مساوی دانسته اند چنانچه در كتاب امام محمدباقر علیه السلام نوشتیم.
شكی نیست كه علم و عبادت برای درك حقایق عالم و مراتب كمال توحید است و عبادت بدون علم آن سرعت نیل به هدف را ندارد لذا عالم نمازش در سرعت احراز حقیقت در دو ركعت دو دقیقه مساوی است با شصت سال عبادت زاهد كه بدون معرفت عبادت كند و این خود
[ صفحه 129]
نكته قابل توجهی است كه از نظر خواص دور نیست.
امام جعفرصادق علیه السلام این حقایق را آموخت كه عبادت را با معرفت به جا آورید تا از حداقل عمر حداكثر نتیجه را بگیرید و خودش ترجمان این حقیقت روش پرورش مهذب و مكتب علمی خود بود.
ادعیه و اذكار و اوراد و نمازها و تربیت نفسانی كه از راه عبادت به اصحابش تعلیم فرمود بهترین شاهد دعوی است كه این امام مجدد علم و فضیلت همان شیوه پسندیده جدش را عمل می كرده و به شاگردانش نیز آموخته تا همه مسلمین مخصوصا طلاب علوم و دانش جویان بدانند كه علم و فضل در سایه صفات ذهن و پاكی خاطر دست می دهد و صفای ذهن هم مستلزم ریاضات شرعی است و ریاضت شرعی جز احكام دین نیست كه از آن به فروع دین تعبیر شده تمام روش پرورش سعادت و فوز و فلاح را باید در این فروع دین خلاصه كرد و ترجمان تمام ادعیه و اذكار و صلوة و تحیات گردید - هزارها حدیث در اذكار و صلوة و نماز و توسل و تمسك به آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم از این امام علیه السلام صادر شده كه مقام توجه و معرفت و عبودیت و بندگی او را می رساند و یا در خلال بیان تعلیم و تربیت امام ششم این احادیث را نقل می كنیم و كتاب زادالمعاد و مفاتیح و اقبال و مصباح و غیره شاهد گفتار است.